Aktualna wersja na dzień 10:18, 15 sty 2012

Czas Hubala

Rzeczyca zwiazana była z działaniami Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego Majora "Hubala". To tu był punkt etapowy łączniczek z lekarstwami, tu też w sklepie spółdzielczym prowadzonym przez Jana Wolskiego był punkt kontaktowo- przerzutowy dla ochotników z północnej części powiatu opoczyńskiego. (3)

"Patrole (poczatek 1940 - przyp. PF) rozjechały się w różne strony, któryś z nich dotarł przez zamarzniętą rzekę do wsi Rzeczyca, gdzie nawiązał łączność z sołtysem Bolesławem Wojakowskim. Gospodarstwo Wojakowskiego leżało już poza wsią, pod lasem, koło Pilicy. Sołtys stał się przyjacielem oddziału i pozostał nim do końca. Organizował dostawy żywności i furażu nawet wtedy, gdy oddział znajdował się w odległych Gałkach. U niego mieścił się też punkt kontaktowy, gdzie zatrzymywały się w drodze do oddziału łączniczki: Genowefa Ruban >>Gienka<< i Ludmiła Żero >>Ludka<<, studentki warszawskie. Dla oddziału zawsze była podwoda. Po śmierci majora Wojakowski zakwaterował u siebie około 30 żołnierzy z oddziału. Przeszło miesiąc siedzieli spokojnie, mimo, że we wsi mieszkało wielu volksdeutschów" (4 s. 36). Łączniczki przyjeżdżały "z Warszawy do Nowego Miasta, gdzie - jeżli tak było umówione - oczekiwał je ktoś z oddziału, a jeśli nie to szły do Wojakowskiego lub Szwejcerów w Rzeczycy albo do leśniczego Wróblewskiego w Dębie, skąd trafiały do oddziału" (4 s. 44).

Tu też po śmierci Hubala, u sołtysa Wojakowskiego, była zbiórka pozostałości oddziału (dotarło 17-tu), tu też odbudowywał się oddział aby pójść w swoją ostatnią drogę (licząc jeszcze na dalszą walkę) i dotrzeć do miejsca rozwiązania (gdy poddała się Francja). Tu też swój pluton utworzył jeden z hubalczyków wachm. Józef Alicki, a u sołtysa Wojakowskiego był "punkt kolportażowy wydawnictw konspiracyjnych" (3)

Warto też dodać, że dr Frączak pracował na przełomie 1939 i 1940 pracował jako lekarz w Tomaszowie Mazowieckim. Tam też pracował w szpitalu, który był ważnym punktem zaplecza oddziału Hubala, dr Michał Biernacki teść Piotra Frączaka. Jan Sekulak w opisie swojej służby w oddziale Hubala dostarczył "rannego w Gałkach szer. Tadeusza Berusa do Tomaszowa Maz., którego przekazał drowi Michałowi Biernackiemu - do dalszego leczenia. W czasie tej jazdy, zgodnie z rozkazem mjra Hubala, nie zdjął munduru, maskowanego tylko zimowym przykryciem".

W strukturach AK

Pierwsze grupy konspiracyjne zaczął organizować nadleśniczy Nadleśnictwa Glinna inż. „Sosna” (Józef Gomółka)do którego dołączyli inni - m.in. lekarz Piotr Frączak.(1)

Rzeczyca w czasie okupacji zmieniała swoje miejsce w ramach struktur ZWZ/AK. Poczatkowo w strukturach obwodu Tomaszów Mazowiecki (2,7) poźniej Rawa Mazowiecka i w jego ramach (do końca lutego 1942) do Inspektoratu Rejonowemu AK Skierniewice (Okręg Warszawa województwo), a nastepnie Inspektoratu Rejonowego AK Piotrków Trybunalski (okręg Łódź) Rejon Spała. W Rzeczycy do końca wojny miał kwaterę ostatni komendant rejonu Spała ppor. "Brzoza" Marian Sala. Dodatkowo w ramach zmian na przełomie lato/jesień 1944 gdy powstał rejon nadpilicki - o którym niewiele wiadomo (1).

Kompania piechoty

28 września 1941 roku dowództwo nad konspiracyjną kompanią piechoty w Rzeczycy objął Henryk Sieczkowski (ps. Wiktor Bielecki, Władysław, późniejszy dowódca oddziału partyzanckiego "Dzik"). „Jedni z pierwszych żołnierzy z podziemia w Rzeczyckiej Placówce, którzy składali przysięgę przed ppor. „Wiktorem Bieleckim” – „Władysławem” to „Dzik (Kazimierz Kotarski), „Narcyz” (Kazimierz Talarczyk), „Komar” (Jerzy Okupski vel Oporski), dr Piotr Frączak, „Kruk” (Jerzy Grochowski), „Rów” (Jan Perek).”

W 1942 utkany został w Rzeczycy sztandar dla partyzackiego oddziału (znajduje się teraz w Muzeum Ziemi Rawskiej), który po krótkim pobycie w oddziale „Dzik” „został ukryty w bocznym ołtarzu miejscowego kościoła parafialnego, pod opieką kościelnego Jana Kuika. Tam znajdował się aż do 1957 r.” (1)

Piotr Frączak

Dr Piotr Fraczak zakończył słuzbę w AK w Rzeczycy jako major słuzby stałej sanitarnej. Jego dowódcą był Stanisław Pawłowski ps. “Powała” (dowódca najpierw Obwodu Rawa Mazowiecka, a następnie całego Inspektoratu) . Był lekarzem rejonu Spała i naczelnym lekarzem Obwodu Rawa Mazowiecka (2)(por. żródło). W 1944 najprawdopodobniej był w sztabie Rejonu Spała (ps. Daniel), a w okresie od września 1944 r. do stycznia 1945 wchodził (ps. Arsenicz) w skład sztabu Obwodu w czasie gdy kpt./mjr Stanisław Leszczyński ("Dąb", "Konar") pełnił funkcję komendanta Obwodu.(1)

Varia

• W publikacji Kopa Mirosławi, inni, Dzieje 25 pp Armii Krajowej Łodź 2001 w rozdziale „Zaplecze sanitarne w Obwodzie Tomaszów Mazowiecki” czytamy „lekarzem Obwodu, pełniacym jednoczesnie funkcję lekarza Rejonu, był kpt. lek. Piotr Frączak...” s. 503 Czy to jest prosta pomyłka wynikajaca z wpisania tego zdania zamiast w Obwodzie Rawa mazowiecka czy też tak jest w opracowaniu na podstawie, którego przygotowywany był ten rozdział czyli H. Kępińska-Bazylewicz "Konspiracyjna służba zdrowia w latach II Wojny Światowej" (praca doktorska , Biblioteka WAM w Łodzi). Może oznaczać to też, że albo był równocześnie lekarzem obu obwodów lub lekarzem obwodu Tomaszów Mazowiecki do zmian strukturalnych AK i przejścia Rzeczycy do obwodu Rawa Mazowiecka.

• dziadek Piotr i radzieccy skoczkowie

Z relacji Andrzeja Różyckiego ur.15 sierpnia 1924 r. w Grudziądzu "Szedłem sam przez las. Nagle usłyszałem: „Ruki wwierch!!” Ruscy! Chcieli mnie zaraz rozstrzelać. Mieli wóz chłopski w parę koni, na wozie trzech rannych: jeden miał przestrzelone płuca, a dwaj inni – postrzały brzucha. Było jeszcze trzech zdrowych, sanitariuszka i radiotelegrafistka – wszyscy z nadszarpniętej przez Niemców grupy sowieckich spadochroniarzy-dywersantów. Wytłumaczyłem, że ja partizan i chcę walczyć z Niemcami.‘No to znajdź nam lekarza!’ W pobliskiej Rzeczycy mieszkał doktor Frączak, członek NOW, bardzo zasłużony dla podziemia, opiekował się naszymi rannymi, Skontaktowałem się z nim. Frączak kazał dostarczyć tych żołnierzy sowieckich wieczorem na przeprawę nad Pilicą, skąd ich zabrał, aby ich leczyć. Niezwykle odważny człowiek!" źródło

• Ciocia Hela również opowiadała o nacnych kartach u księdza plebana, od którego wracał nocą (biorąc laskę - od odganiania się przed psami?), którą później musiał oczywiście oddać, co było pretekstem do dalszej partyjki. Chodzi zapewne o Jankowskiego Józefa, który był proboszczem w latach 1942 - 1948.

• Ciocia Hela opowiadała, że po powrocie z Jarosławia Dziadek Piotr ukrywał się - nie był przecież znany w Tomaszowie, aż do momentu gdy z opaską czerwonego krzyża mógł normalnie funkcjonować. To on, w przebraniu kolejarza, przejechał do Reichu, aby odebrać babcie Jankę z Krzysztofem i Markiem oraz... jak się dowiedziałem od Mirka Tuka, jej siostrę Jadwigę z rodziną. Bowiem Tukowie ewakuowali się we wrześniu do rodziny w Kołomyi.

• Aresztowanie dziadka Piotra.

Podsłuchana gdzieś przypadkiem jakaś rozmowa w Tomaszowie doprowadziła do aresztowania w Rzeczycy Piotra Frączaka, który zostaje przewieziony do Tomaszowa. Babcia Janka jedzie do swoich rodziców. Prababcia idzie (z gęsią ?) do żony Niemca, który (a) korzystała z pomocy lekarskiej pradziadka Biernackiego. Udaje się z uwagi na brak miejsc w areszcie zwolnić dziadka Piotra, który ma się stawić nastepnego dnia rano. Po nocnych debatach - nie zgłosi się znaczy winny, zgłosi się może już wiecej nie wrócić - dziadek decyduje się ukrywać i sporo czasu (ok. roku?) spędza w leśniczówce Potok (Zosia Gaćkowska)

• pseudonim dziadka "Arsenicz" był nazwiskiem hucuła, który przed wojną oprowadzał dziadka i babcie Jankę po Karpatach, a w 1939 pomógł dziadkowi przedostać się z powrotem do GG (Michał Frączak)

Dokumenty

Prezentowany dokument(2)potwierdza tylko tę kwestię. W tym kontekście warto zajrzeć do znajdującego się w Centralnym Archiwum Wojskowym (CAW) dokumentu pod nazwą Arkusz weryfikacyjny, w którym czytamy, że Piotr Frączak miejsce zamieszkania Dębno ul Wiesława nr 22 stawił sie 1. II 1950 w Stargardzie przed Okręgową Komisją weryfikacyjną. Opinia brzmiała: “Oficer zaw. z przed 1939 r. ukończył centrum wyszk. san. S.P.S. 1928-34. Członek S.D. od 1945 r. W czasie okupacji należał do A.K. jako lekarz obwodowy na teren Rawa mazowiecka. W A.K. jakoby otrzymał stopień mjr. od płk. Radosława, lecz nie posiada żadnych dokumentów stwierdzających stopień mjr. Obecnie pracuje jako lekarz powiatowy. Pracuje uczciwie, nie liczy się z czasem. Do obecnej rzeczywistości ustosunkowany biernie”.

Osoby zaangażowane w pracę konspiracyjną

Dobrowolski Antoni od 15 października 1939 roku prowadził tajne nauczanie, aresztowany w czerwcu 1842 roku trafił do Auschwitz. Po wojne osiedlił się w Dębnie

Frączak Piotr dr "Daniel", "Arsenicz", zaprzysiężony w 1941 żołnierz konspiracyjnej kompanii piechoty, lekarz służby sanitarnej Rejonu (1)

Grochowski Jerzy (ps. Kruk)zaprzysiężony w 1941 żołnierz konspiracyjnej kompanii piechoty(1)

Guzikówna Jadwiga członkini Wojskowej Słuzby Kobiet(1)

Kamińska członkini Wojskowej Słuzby Kobiet(1)

Kępa Irena członkini Wojskowej Słuzby Kobiet(1)

Kepa Józef (5)

Kotarski Kazimierz (ps. Dzik), zaprzysiężony w 1941 żołnierz konspiracyjnej kompanii piechoty(1)

Kuik Jan (kościelny)(1)

Okupski vel Oporski Jerzy (Komar) zaprzysiężony w 1941 żołnierz konspiracyjnej kompanii piechoty(1)

Pawłowska Jadwiga członkini Wojskowej Słuzby Kobiet(1)

Perek Helena (ps. Stokrotka), łączniczka z Komendą Rejonu IV, od maja 1944 komendantka gminnej Wojskowej Słuzby Kobiet(1)

Perek Jan (ps. Rów) zaprzysiężony w 1941 żołnierz konspiracyjnej kompanii piechoty, szef kompanii(1)

Rydz Agnieszka członkini Wojskowej Słuzby Kobiet(1)

Sieczkowski Henryk (21 XII 1919 - 27 XI 1944) ps. Wiktor Bielecki później Władysław -objął 28 września 1941 roku dowództwo nad konspiracyjną kompanią piechoty, dowódca OL "Dzik" (1)

Skupińska Antonina członkini Wojskowej Słuzby Kobiet(1)

Szwejcer Doda (6)

Talarczyk Kazimierz (ps. Narcyz) zaprzysiężony w 1941 żołnierz konspiracyjnej kompanii piechoty(1)

Wojakowski Bolesław, sołtys współpracownik Oddziału "Hubala" (3, 4) - mieszkańcy gminy twierdzą, że w dalszej części okupacji miano uwagi do jego postawy, tak że po wojnie wolał wyjechać z gminy (6)(podobno był jakiś artykuł w gazecie po wydaniu książki Wańkowicza)

Wolski Jan, prowadzący sklep spółdzielczy gdzie był punkt kontaktowo-przerzutowy Oddziału "Hubala" (3)

1. Eugeniusz Wawrzyniak „Z dziejów rawskiego podziemia” Wydawnictwo Bellona Warszawa 1994

2. Eugeniusz Wawrzyniak „Na rubieży Okręgu AK Łódź” Instytut Wydawniczy PAX Warszawa 1988

3. Zygmunt Kosztyła "Oddział Wydzielony Wojska Polskiego Majora "Hubala" WIH Warszawa 1987

4. Marek Szymański Oddział majora "Hubala" Książka i Wiedza Warszawa 1975

5. Tak sugeruje nagrobek:

6. Samiec Kazimierz Kronika Gminy Rzeczyca masz. pow.